Een paar dagen geleden in het nieuws: de vernieling van een wormenkunstwerk, tentoongesteld bij de kunstacademie van Zuyd Hogeschool in Maastricht. Het betrof een installatie van 220 regenwormen (Lumbricidae), levend gespietst op haken.
Het moedwillig beschadigen of vernietigen van kunstwerken (kortweg kunstvernieling) is van alle tijden: Mozes brak het Gouden Kalf, protestanten bestormden katholieke heiligenbeelden en dierenactivisten vernielen kunstwerken om “levend materiaal” te redden.
Dan is er ook nog vernieling voor geldelijk gewin (omsmelten van het materiaal, doorverkoop), vandalisme en per ongeluk, maar ik ga er vanuit dat lezers van het Keramiek Bende Blog, zich van deze praktijken verschonen. Geloof en idealisme kunnen echter leiden tot ongewenst VUO (Vandalisme Uit Overtuiging).
In dit blog een handreiking om in 9 eenvoudige stappen je niet te laten provoceren tot het vernielen van welk kunstwerk dan ook.
9 eenvoudige stappen
Het doel van kunst is veelzijdig. Het uitlokken van een emotionele reactie wordt vaak als één van de oogmerken genoemd. Dit kan variëren van “ooh wat mooi”, “tjee wat lelijk” tot “wat een interessant perspectief” (bij voorkeur met hete aardappel in keelgat) en een verontwaardigd “waarom maakt iemand dat?”.
Maar wat moet je doen als je iets beledigend en/of misselijk makend tegenkomt in een museum, galerie of de openbare ruimte en je voelt een neiging tot harde actie in je opborrelen?
Laat je niet verleiden tot vernieling van het aanstootgevende kunstobject, maar volg onderstaand eenvoudige stappenplan.
Stap 1: Geen paniek!
Haal diep adem (adempauze) en laat hamer/schaar/mes/steen/stok (doorhalen wat niet van niet van toepassing is) voorzichtig op de grond vallen. Ga vervolgens door naar stap 2.
Stap 2: Wat is het doel van het kunstwerk?
Kom er achter wie het gemaakt heeft, wanneer dit was en met welk doel. Een naambordje met tekst en uitleg, geeft vaak al genoeg informatie, maar voor verdieping kan het internet worden geraadpleegd via mobiel, tablet, etc.
- Indien “goede bedoelingen, maar onwetend” –> ga naar stap 3
- Indien “kan niet/wil niet zeggen” –> ga naar stap 4
- Indien “bewust maken” –> ga naar stap 5
- Indien “shockeren” –> ga naar stap 6
- Indien “machtsvertoon” –> ga door naar stap 7
- Indien een combinatie van bovenstaande doelen, loop alle verdere stappen af
Stap 3: Goede bedoelingen
De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens. Soms wordt een kunstwerk gemaakt met de beste bedoelingen, zoals de “Tinkebell slakken rel“. Door een combinatie van egocentrisme en naïviteit wordt echter (dieren)leed veroorzaakt (bij zowel de toeschouwers als de met 2 componentenlijm bezoedelde slakken).
Noteer het aantal keren waarin jij ook zeer naïef (of in de woorden van onze koningin een “beetje dom”) bent geweest en wanneer jij je eigen fouten ook achteraf hebt geprobeerd goed te praten.
Sla notitie op voor latere gelegenheden en ga door naar stap 8.
Stap 4: Kan niet/wil niet zeggen
Bij stilzwijgen of mystificatie, ga er vanuit dat het kunstwerk voor zichzelf spreekt. Dit betekent dat, zoals de kunstenaar al aangeeft, het werk niets te zeggen heeft of dat jij er geen donder van begrijpt (in ieder geval volgens de betreffende kunstenaar).
In beide gevallen is er dus niets om je over op te winden, als je de taal niet spreekt, kan je er ook niet door worden aangesproken. Bedenk dat jij ook meestal niets te zeggen hebt, en als je wat zegt, maar weinig mensen je begrijpen.
Ga door naar stap 8.
Stap 5: Bewust maken
Indien de kunstenaar woorden gebruikt zoals “het publiek bewust maken van”, “de discussie aanwakkeren”, “onbehagen oproepen”, “aan de kaak stellen” en ander nietszeggend gebrabbel, ga er dan vanuit dat het kunstwerk ook niets heeft toe te voegen. Realiseer dat jij zelf ook meestal niets hebt bij te dragen aan welke discussie dan ook.
Bewonder daarom het lef waarmee dit wordt gezegd en hoe het wordt verpakt (en voor de kunstenaars onder ons, onderzoek welke technieken zijn gebruikt, behalve als dit onethisch of te onsmakelijk is).
Ga daarna door naar stap 8.
Stap 6: shockeren
Vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw is het steeds moeilijker geworden “het publiek” te shockeren. Vroeger lukte het nog als een blote vrouw achter dagblad trouw vandaan stapte , rond de eeuwwisseling moest er al plasseks aan te pas komen om de expositie A History of Andres Serrano/A History of Sex” onder de aandacht te brengen.
Tegenwoordig lukt het nog maar nauwelijks met homo-erotische kruizigingen of kunstwerken van menselijke uitwerpselen en lichaamsvloeistoffen.
Er is tegenwoordig veel aanstootgevend gedrag in de maatschappij, bijvoorbeeld de haardracht van Wilders of de moeiteloze wijze waarop mensen hun onwetendheid ten toon spreiden in social media.
Maar aanstootgevende kunst is steeds moeilijker te produceren, zonder gebruik te maken van fysiek leed (zie onder stap 8). Wees daarom blij dat je nog geshockeerd kan worden door een kunstwerk, maar waak ervoor dat je niet te lange tenen ontwikkeld.
Geniet van de shock en ga door naar stap 8.
Stap 7: Machtsvertoon
Kunst en macht zijn nauw met elkaar verweven. Sommige kunstwerken worden gemaakt voor propaganda doeleinden. Te denken valt aan religieuze kunst, nazi kunst (niet te verwarren met de kunst die zij roofde en “Entartete Kunst“), socialistisch realisme onder Stalin en machtsvertoon architectuur uit alle tijden.
Historisch is alle kunst van belang, hoe bedenkelijk je het gedachtegoed erachter ook vind. Macht is tijdelijk, kunst leeft voort.
Wees dankbaar dat jij niet meer onderdrukt wordt door de machten van weleer en ga door naar stap 8.
Stap 8: bestrijd dierenleed
Schakel bij dierenleed direct de juiste autoriteiten in (politie, dierenambulance, etc.). Doe dit niet alleen bij kunstwerken met “levend materiaal”, maar ook bij slachthuizen, kilo knallers bij supermarkten en bio industrie complexen.
Ga door naar stap 9 zodra het dierenleed is bestreden en je bloeddruk is gedaald tot regulier niveau.
Stap 9: Alles van waarde is weerloos
Lucebert verwoordde in zijn gedicht ‘De zeer oude zingt’ op treffende wijze de kwetsbaarheid van de belangrijke zaken in het leven. “Alles van waarde is weerloos” slaat wat mij betreft op alle kunstwerken (ongeacht wat ik er van vind) maar ook op 220 regenwormen.
Kortom laat je nooit provoceren tot het plegen van VUO (Vandalisme Uit Overtuiging), maar blijf kalm en volg dit stappenplan.
Bij het schrijven van dit blog is geen enkel dier op geen enkele wijze leed toegebracht, dat doe ik trouwens ook niet bij de keramiek beelden die ik maak…
About Post Author
